Διαδεδομένες αντιλήψεις για τον τραυλισμό: ποιες από αυτές είναι αληθείς;
Επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα για τις διαταραχές ροής της ομιλίας αναθεωρούν κοινές απόψεις και αντιλήψεις για τον τραυλισμό. Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ευαισθητοποίησης για τον Τραυλισμό δίνονται διαφορετικές απαντήσεις σε ευρέως διαδεδομένες απόψεις και πεποιθήσεις:
Μη δώσεις σημασία θα περάσει – 1: Ο τραυλισμός δεν περνάει από μόνος του. Αυτό που συνήθως περνά είναι μια παροδική δυσροή (normal dysfluency) που εμφανίζει ένα στα είκοσι παιδιά συνήθως στην ηλικία των 2-2,5 ετών, συχνά κατά την περίοδο ραγδαίας εξέλιξης του λόγου. Η παροδική δυσροή κρατά για μικρό χρονικό διάστημα και έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από τον αρχόμενο τραυλισμό που χρήζει άμεσης διερεύνησης και παρέμβασης. Δυσροές που προβληματίζουν το παιδί ή τους γονείς ή κρατούν (παρά τις υφέσεις και εξάρσεις που παρουσιάζουν) πάνω από έξι μήνες θα πρέπει να διερευνώνται άμεσα από εξειδικευμένο στις διαταραχές ροής της ομιλίας λογοθεραπευτή.
Μη δώσεις σημασία θα περάσει – 2: Περιγράφεται στη βιβλιογραφία ως «η συνομωσία της σιωπής» το γεγονός, όλοι να μιλούν πίσω από την πλάτη του παιδιού για τον τραυλισμό του αλλά όχι μπροστά του. Τα παιδιά έχουν κεραίες και αντιλαμβάνονται την αγωνία των γονιών. Πολλές φορές αντιλαμβάνονται και τη δυσκολία να βγάλουν τη λέξη και αντιδρούν σε αυτό μιλώντας λιγότερο, αλλάζοντας τη λέξη ή αλλάζοντας διάθεση και συμπεριφορά. Η μη αναγνώριση από τους γονείς αυτού που συμβαίνει στο παιδί και της δυσκολίας που του δημιουργεί, διογκώνει την ανησυχία του και την αίσθηση ότι παραμένει αβοήθητο. Χωρίς να φυτεύουμε τη δική μας αρνητική σκέψη ή ανησυχία στο παιδί, είναι ασφαλές να συζητάμε ανοιχτά για αυτό που του συμβαίνει, όπως θα κάναμε για ένα οποιοδήποτε άλλο θέμα το αφορά. Η ανοιχτή και απευαισθητοποιημένη στάση δημιουργεί συνθήκες καλής έκβασης της δυσκολίας. Όπως λέμε στο παιδί «το πόδι σου γρατζουνίστηκε και πονά», λέμε και «αυτή ήταν μία δύσκολη λέξη να βγει από το στόμα σου».
Δεν κάνουμε λογοθεραπεία πριν τα 5 – 6 χρόνια: Δεν περιμένουμε μέχρι τα 5. Η έγκαιρη και κατάλληλη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει τον τραυλισμό να γίνει χρόνιος. Η λογοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να ξεκινήσει αμέσως μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων εάν κρίνεται απαραίτητο. Διαφορετικά παιδιά έχουν διαφορετικές ανάγκες και δεν υπάρχει μία θεραπεία για όλα. Ο εξειδικευμένος λογοθεραπευτής σε συνεργασία με τους γονείς μπορεί να αξιολογήσει τις ανάγκες του συγκεκριμένου παιδιού και να συζητήσει μαζί τους την καταλληλότερη οδό ή πρόγραμμα παρέμβασης. Η πρώιμη παρέμβαση αξιοποιεί τη νευροπλαστικότητα που έχει ο εγκέφαλος στις μικρές ηλικίες για να «αναχαρτογραφήσει» τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος κατά την ομιλία. Η έγκαιρη και κατάλληλη παρέμβαση μπορεί να αντισταθμίσει την οργανική προδιάθεση για χρόνιο τραυλισμό. Παρεμβαίνουμε άμεσα – δεν περιμένουμε!
Ο τραυλισμός προκαλείται από άγχος, είναι ψυχολογικός: Ο εξελικτικός τραυλισμός που εμφανίζεται στην προσχολική ηλικία και συνεχίζεται στην σχολική και στην ενήλικη ζωή -αυτός ο τραυλισμός στον οποίο αναφερόμαστε όλοι όταν λέμε, τραυλισμός- έχει οργανικό υπόστρωμα. Ο εξελικτικός τραυλισμός είναι νευροαναπτυξιακή διαταραχή, είναι μια διαταραχή με κληρονομική, οργανική προδιάθεση που ενεργοποιείται και εδραιώνεται με την συμμετοχή γλωσσικών, συναισθηματικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Ο ψυχογενής τραυλισμός συνιστά διαφορετική διαγνωστική κατηγορία και έχει άμεση συσχέτιση με κάποιο τραυματικό γεγονός. Στον ψυχογενή τραυλισμό είμαστε όλοι μας εκτεθειμένοι. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει νευρολογικό υπόστρωμα, όπως στον εξελικτικό τραυλισμό, ο ψυχογενής τραυλισμός συνήθως περνά γρήγορα με τη διαχείριση των ψυχολογικών συνεπειών του τραυματικού γεγονότος.
Οι γονείς ευθύνονται για τον τραυλισμό: οι γονείς δεν προκαλούν τραυλισμό. Αντιθέτως, είναι οι ειδικοί στο παιδί τους, το γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο και επομένως είναι σημαντικοί παράγοντες στη θεραπεία. Τους εμπλέκουμε στις θεραπευτικές παρεμβάσεις, αναδεικνύουμε τους τρόπους που ήδη έχουν και βοηθούν το παιδί τους να διατηρεί καλή ροή ομιλίας, ενισχύουμε την κατανόηση του τραυλισμού και την εμπιστοσύνη τους στους χειρισμούς τους, δημιουργούμε ένα περιβάλλον αποδοχής, ανοιχτό στη διαφορετικότητα.
Καν’ του μερικές ασκήσεις να μην κολλάει: Είναι υπεραπλουστευμένη άποψη ότι ο τραυλισμός είναι μόνο το στόμα που κολλάει. Το πρόσωπο που τραυλίζει, στο γεγονός του τραυλισμού, ενεργοποιεί σκέψεις («θα με κοροιδέψουν»), συναισθήματα (φόβο, ντροπή, ανικανότητα), σωματικές αντιδράσεις (σφίξιμο στο στομάχι, κοκκίνισμα) και συμπεριφορές διαχείρισης (μιλάω λιγότερο, αλλάζω τη λέξη, χαμηλώνω τα μάτια κ.α.). Επιπροσθέτως, ο τραυλισμός μπορεί να επηρεάζει την επικοινωνία, τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του προσώπου που τραυλίζει (φοβάμαι να μιλήσω στην τάξη-δεν σηκώνω χέρι-ο δάσκαλος νομίζει ότι δεν ξέρω μάθημα-παίρνω χαμηλό βαθμό). Η θεραπεία θα πρέπει να απαντά στη συνολική εμπειρία του τραυλισμού του παιδιού ή ενηλίκου που τραυλίζει. Η διαχείριση της ομιλίας με τεχνικές είναι το αυτονόητο, αλλά δεν βγάζει πουθενά αν δεν υποστηριχθεί με τη διαχείριση των συναισθημάτων και των συμπεριφορών που συνοδεύουν το σύμπτωμα του τραυλισμού και εάν δεν οδηγήσει σε αλλαγές στη λειτουργικότητα του προσώπου και στην ποιότητα ζωής.
Μία είναι η «καλή» θεραπεία για όλους: Ο τραυλισμός είναι μία πολυπαραγοντική διαταραχή. Η αλληλεπίδραση οργανικών, γλωσσικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων είναι πίσω από τα συμπτώματα δυσροών που μπορεί να παρουσιάζει ένα παιδί. Το πώς «τοποθετείται» το κάθε παιδί, η οικογένεια ή το περιβάλλον απέναντι στον τραυλισμό είναι επίσης ένας παράγοντας που διαφοροποιεί τη συνολική εμπειρία τραυλισμού που βιώνει το παιδί. Επομένως, ο τραυλισμός κάθε ανθρώπου είναι μοναδικός. Όπως δεν υπάρχει μία αιτία, μια ομοιογενής συμπτωματολογία και πανομοιότυπος αντίκτυπος στη ζωή ενός παιδιού ή ενηλίκου που τραυλίζει, έτσι δεν υπάρχει και μία θεραπεία. Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να διαφοροποιούνται, να εξατομικεύονται και να επιλέγονται (μεταξύ πολλών) ώστε να απαντούν ολιστικά στη δυσκολία του συγκεκριμένου παιδιού ή ενηλίκου στον οποίο απευθύνονται. Η θεραπεία του τραυλισμού είναι αντικείμενο εξειδικευμένου λογοθεραπευτή. Ο εξειδικευμένος στις διαταραχές ροής της ομιλίας λογοθεραπευτής έχει την εκπαίδευση και κλινική επάρκεια να αντιμετωπίζει ολιστικά τις ανάγκες ενός παιδιού ή ενηλίκου που τραυλίζει. Μπορεί να επιλέγει μεταξύ πολλών θεραπειών την καταλληλότερη για το συγκεκριμένο παιδί και όχι να ταιριάζει το παιδί στη θεραπεία που γνωρίζει.
Είναι αργά για ενήλικο με τραυλισμό. Καθόλου αργά. Οι ενήλικοι που τραυλίζουν από την παιδική τους ηλικία και ειδικότερα αυτοί που έχουν ήδη κάνει θεραπεία σε κάποια φάση της ζωής τους, μπορεί να πιστεύουν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε πια για τον τραυλισμό τους. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Παρότι δεν υπάρχει θεραπεία με την έννοια της ίασης, το πρόσωπο που τραυλίζει μπορεί να τροποποιήσει τον τραυλισμό του σε έναν ελεγχόμενο, εύκολο και αποδεκτό τρόπο ομιλίας και να ελέγχει τα συναισθήματά του σχετικά με αυτόν. Τα αποτελέσματα μεταξύ άλλων μπορεί να είναι: εξαιρετικά σημαντική αύξηση της ευφράδειας, μείωση της συχνότητας και έντασης των στιγμών του τραυλισμού, ευκολότερη επικοινωνία, θετική αλλαγή στον τρόπο της επικοινωνίας και στο ρόλο που το πρόσωπο που τραυλίζει έχει στην επικοινωνία, ευκολότερη συναναστροφή με τους άλλους ανθρώπους.
Γιώργος Φούρλας,
Εξειδικευμένος Θεραπευτής Διαταραχών Ροής της Ομιλίας.
Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού.
www.travlismos.gr
Το άρθρο δημοσιεύτηκε από τη δημοσίογράφο του ιατρικού ρεπορτάζ κ. Εύα Ντελιδάκη στην ιστοσελίδα iatro.gr ενόψη της Παγκόσμιας Ημέρας Ευαισθητοποίησης για τον Τραυλισμό.
