Ο Τραυλισμός των Χριστουγέννων

47

Στις αρχές του νέου έτους πολλοί γονείς επικοινωνούν μαζί μας ανήσυχοι επειδή ο τραυλισμός του παιδιού τους επιδεινώθηκε ή επειδή το παιδί τους ξεκίνησε να τραυλίζει κατά την περίοδο των γιορτών.

Αυτό συμβαίνει σχεδόν κάθε χρόνο και στη Θεραπευτική Ομάδα του Κέντρου Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού έχουμε δώσει στο φαινόμενο τον χαρακτηρισμό “Ο Τραυλισμός των Χριστουγέννων”.

Τι είναι όμως αυτό που μπορεί να επιδεινώνει ή να πυροδοτεί τον τραυλισμό στις γιορτές; Ποια παιδιά είναι περισσότερο ευάλωτα και τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

 

Κατά τη διάρκεια των εορτών η ρουτίνα του παιδιού και της οικογένειας αλλάζει.

 

Τα συμπτώματα και η αιτιολογία τους

Τα συμπτώματα του τραυλισμού, οι επαναλήψεις συλλαβών (Χρι-χρι-χριστούγεννα), τα κολλήματα (τ/τ/τ/τάρανδος) ή οι επιμηκύνσεις-τραβήγματα των φθόγγων (δδδδδδδδέντρο), εκδηλώνονται σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας του παιδιού να διατηρήσει καλή ροή ομιλίας κάτω από ορισμένες συνθήκες επικοινωνίας.

Η ικανότητα του παιδιού να διατηρεί καλή ροή ομιλίας καθορίζεται, σύμφωνα με τις έρευνες, από οργανικούς, γλωσσικούς, ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Κατά τη διάρκεια των εορτών οι συνθήκες επικοινωνίας αλλάζουν συχνά.

Οι απαιτήσεις της εκάστοτε επικοινωνιακής περίστασης ασκούν πιέσεις στην οργανική, γλωσσική και ψυχολογική ετοιμότητα του παιδιού να ανταποκριθεί σε αυτές διατηρώντας καλή ροή ομιλίας.

 

Αλλαγές στη ρουτίνα της οικογένειας μπορεί να επηρεάζουν τη ροή της ομιλίας

Κατά τη διάρκεια των εορτών η ρουτίνα του παιδιού και της οικογένειας αλλάζει. Σταματά το σχολείο, το παιδί περνά περισσότερες ώρες στο σπίτι με τον φροντιστή ή τη γιαγιά και τον παππού. Βλέπει πολλούς ανθρώπους μαζί. Φιλοξενεί τα παιδιά των επισκεπτών στο δωμάτιό του και μοιράζεται τα παιχνίδια του.

Μπορεί να ταξιδέψει, να βρεθεί σε άγνωστο περιβάλλον, να αλλάξει δωμάτιο ή κρεβάτι αν η οικογένεια βρεθεί σε διακοπές. Το φαγητό και ο ύπνος μπορεί να χάσουν την τακτική τους ώρα. Τα περισσότερα παιδιά είναι δεκτικά σε τέτοιες αλλαγές ενώ κάποια αναστατώνονται υπερβολικά και αντιδρούν όταν η καθημερινή τους ρουτίνα αλλάζει.

Τα παιδιά της “ρουτίνας” μπορεί να θέλουν τα πράγματά τους τακτοποιημένα, να θέλουν απαραιτήτως το κρεβάτι τους ή το κουκλάκι τους αγκαλιά για να κοιμηθούν ή να θέλουν να ακολουθείται απαρέγκλιτα η ιεροτελεστία του ύπνου, του φαγητού, του μπάνιου ή να έχουν εμμονές σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με πράγματα ή διαδικασίες.

Τα παιδιά που αναστατώνονται εύκολα όταν αλλάζει η ρουτίνα τους μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο να διατηρήσουν καλή ροή ομιλίας κατά τη διάρκεια των γιορτών όπου το πρόγραμμα της οικογένειας αλλάζει και τροποποιείται συχνά.

 

Προκλήσεις στην επικοινωνιακή αλληλεπίδραση και στις γλωσσικές ικανότητες του παιδιού

Η συναναστροφή με πολλούς ανθρώπους όχι πάντα οικείους και ο τρόπος που αυτοί εμπλέκονται σε επικοινωνία με το παιδί, μπορεί να είναι πρόκληση για τις επικοινωνιακές και γλωσσικές δεξιότητες τους παιδιού.

Σε μια ενθουσιώδη παρέα ενηλίκων και παιδιών που συναντήθηκαν κοινωνικά τα Χριστούγεννα, το παιδί μπορεί να πρέπει να διεκδικήσει τη σειρά του, να διεκδικήσει χρόνο για να πει αυτό που θέλει, να διαχειριστεί τον καταιγισμό ερωτήσεων που του απευθύνονται και το έλλειμμα επικοινωνιακών δεξιοτήτων των συνομιλητών που μιλούν ταυτόχρονα, διακόπτουν ο ένας των άλλον και κάνουν ερωτήσεις χωρίς να περιμένουν την απάντηση.

Το παιδί που τραυλίζει, με ένα στόμα που έχει οργανική προδιάθεση να κολλάει, είναι λογικό να πιέζεται από τη συμμετοχή σε μια συζήτηση υπό τέτοιες απαιτητικές συνθήκες. Πόσο μάλλον όταν το συγκεκριμένο παιδί έχει και γλωσσικές δυσκολίες που μπορεί να επηρεάζουν την ικανότητά του να μιλά με καλή ροή ομιλίας.

Δυσκολίες στην οργάνωση της έκφρασης, δυσκολίες στην ανάκληση των λέξεων ή δυσκολίες στη δημιουργία προτάσεων, μπορεί να δημιουργούν θέματα συγχρονισμού σκέψης-λόγου και στόματος κατά την ομιλία και να επηρεάζουν την ικανότητα του παιδιού να επικοινωνεί με τυπική ροή ομιλίας.

 

Εντάσεις από τη δυσκολία επεξεργασίας ερεθισμάτων

Δημιουργήστε στο μυαλό σας την εικόνα ενός πληθωρικού συγγενή που επισκέπτεται κάθε Χριστούγεννα το παιδί στο σπίτι, αγκαλιάζοντάς το παρατεταμένα και σφικτά ή φιλώντας το ενώ αυτό δε θέλει. Αναλογιστείτε σε αυτή τη θέση ένα παιδί που δεν του αρέσει να το αγγίζουν, ένα παιδί υπερευαίσθητο στα αισθητηριακά ερεθίσματα, με αισθητηριακή αμυντικότητα και δυσκολία στην αισθητηριακή επεξεργασία.

Εύκολα θα αναγνωρίσετε το παιδί αυτό επειδή, για παράδειγμα, κλείνει τα αυτιά του στους έντονους ήχους, τραβιέται όταν το αγγίζουν ή το ενοχλούν τροφές με συγκεκριμένη υφή.

Τα έντονα και γρήγορα εναλλασσόμενα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, από τον παρορμητικό συγγενή και τη υπερβολική φασαρία του περιβάλλοντος μέχρι τα λαμπάκια που αναβοσβήνουν, για το παιδί με δυσκολίες αισθητηριακής επεξεργασίας, μπορεί να είναι παράγοντας οργανικής και συναισθηματικής υπερδιέγερσης.

Εμμέσως η υπερδιέγερση αυτή μπορεί να επηρεάζει τη ροή της ομιλίας του.

 

Πιέσεις στη ροή της ομιλίας από ψυχολογικούς παράγοντες και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού

Οι έρευνες μας δείχνουν ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη ροή της ομιλίας σχετίζονται με την ιδιοσυγκρασία (ευερέθιστα παιδιά, με υπερβολική αντίδραση στα συμβάντα και χαμηλή ικανότητα διαχείρισης της έντασης που αυτά τους προκαλούν), την υπερευαισθησία, τις υψηλές προσδοκίες και τη μικρή ανεκτικότητα στο λάθος, καθώς και τη χαμηλή αυτοπεποίθηση.

Η ζωή και οι δραστηριότητες της οικογένειας κατά τη διάρκεια των γιορτών μπορεί να προκαλέσουν έντονες αντιδράσεις σε παιδιά με ψυχολογικό προφίλ σαν αυτό που αναφέρθηκε. Τέτοια παραδείγματα είναι, το παιδί που δεν κέρδισε το φλουρί της βασιλόπιτας ή το παιδί που δεν πήρε το δώρο που περίμενε από τον Άγιο Βασίλη και “χάλασε τον κόσμο” ή το ευσυγκίνητο παιδί που κλαίει απαρηγόρητο ακούγοντας για το “μικρό κοριτσάκι με τα σπίρτα”.

Πολλές φορές η υψηλή αντιδραστικότητα και η δυσκολία ρύθμισης δεν αφορά αρνητικά γεγονότα αλλά θετικά. Η υπερβολική χαρά, ο ενθουσιασμός από ένα δώρο ή την επίσκεψη συγγενών, η υπερδιέγερση μιας ευχάριστης στιγμής που δεν ρυθμίζεται, μπορεί να προκαλεί τις ίδιες πιέσεις στη ροή της ομιλίας του παιδιού με ένα αρνητικό γεγονός.

 

Κούραση και άλλοι σωματικοί παράγοντες

Σε πολλά παιδιά παρατηρείται επιδείνωση του τραυλισμού όταν είναι κουρασμένα ή όταν ο οργανισμός είναι καταβεβλημένος από κάποια αρρώστια.

Ειδικά στα παιδιά προσχολικής ηλικίας που ξεκινούν να τραυλίζουν, η αποκατάσταση της ροής της ομιλίας μπορεί να περνά μέσα από τη ρύθμιση του προγράμματος του ύπνου και της επαρκούς σωματικής ξεκούρασης.

Όλοι ξέρουμε ότι στις γιορτές τα προγράμματα αλλάζουν, οι δραστηριότητες μπορεί να κουράζουν και οι ώρες ύπνου μπορεί να παραβιάζονται ή να μην επαρκούν.

 

Προκλήσεις από τις εποχικές εκδηλώσεις του σχολείου

Οι γιορτές του σχολείου και η έκθεση σε ακροατήριο για το θεατρικό έργο ή το ποίημα, μπορεί για κάποια παιδιά που τραυλίζουν είναι πρόκληση.

Ειδικά τα παιδιά που έχουν συνειδητοποιήσει και αντιδρούν με ευαισθησία στα επεισόδια τραυλισμού, τέτοιες εκδηλώσεις μπορεί να πυροδοτούν αρνητικές σκέψεις για την ομιλία ή φόβο για τη λεκτική επικοινωνία και συμπεριφορές αποφυγής που, με τη σειρά τους, οδηγούν σε απώλεια ελέγχου της ροής της ομιλίας.

 

Τι μπορώ να κάνω σαν γονιός

• Απολαύστε τις γιορτές, την επαφή και την επικοινωνία με το παιδί σας, όπως θα κάνατε αν δεν τραύλιζε. Ο τραυλισμός έχει υφέσεις και εξάρσεις και μία έξαρση υπό γνωστές συνθήκες πυροδότησης δημιουργεί μικρότερη ανησυχία. Για το παιδί που ξεκινά να τραυλίζει μέσα στις γιορτές, μπορείτε να περιμένετε μέχρι το τέλος της περιόδου των γιορτών, για να απευθυνθείτε σε έναν εξειδικευμένο λογοθεραπευτή τραυλισμού για να σας συμβουλέψει κατάλληλα.
• Εάν το παιδί τραυλίζει έντονα, αναγνωρίζει τον τραυλισμό του και αντιδρά σε αυτόν, αναγνωρίστε τον και εσείς. Αν κάνετε ότι δεν συμβαίνει τίποτα, η ανησυχία του παιδιού θα διογκωθεί γιατί αντιλαμβάνεται ότι του συμβαίνει κάτι για το οποίο κανείς δεν αντιδρά και κανείς δεν κάνει κάτι για αυτό. Πείτε: “ήταν μία δύσκολη λέξη αυτή να βγει” ή “η λέξη αυτή κόλλησε στο στόμα και βγήκε δύσκολα”. Αν δείτε το παιδί να ανησυχεί, αναγνωρίστε και βάλτε σε λέξεις και το συναίσθημα του παιδιού: “κατάλαβα ότι η λέξη που δεν έβγαινε σε ανησύχησε”. Κάντε ό,τι θα κάνατε για ένα χτύπημα στο πόδι. Αναγνωρίστε και συζητήστε μαζί του για τη δική του ανησυχία αν έχει, όχι για τη δική σας.
• Κρατήστε κάποιες από τις ρουτίνες του παιδιού σταθερές κατά το δυνατόν. Για τις προγραμματισμένες δραστηριότητες και επισκέψεις ενημερώστε, συζητήστε και προετοιμάστε το παιδί για αυτό που θα συμβεί. Επανέλθετε σύντομα στο μη εορταστικό πρόγραμμα της οικογένειας.
• Βοηθήστε το να διαχειριστεί την επικοινωνία του σε συζητήσεις με απαιτητικούς συνομιλητές. Δώστε του χρόνο και χώρο και περιορίστε το, αν μιλά συνέχεια μόνο αυτό.
• Προλάβετε την υπερένταση του παιδιού στο τέλος της ημέρας ακολουθώντας τις συνήθεις διαδικασίες ύπνου. Διασφαλίστε ότι κοιμάται όσο έχει ανάγκη και ότι ξεκουράζεται ικανοποιητικά.
• Ακολουθήστε τρόπους που έχετε ανακαλύψει ότι ρυθμίζουν την ένταση που προκαλούν στο παιδί θετικά και αρνητικά ερεθίσματα.
• Ενθαρρύνετέ το να συμμετέχει σε όλες τις εορταστικές εκδηλώσεις του σχολείου αναγνωρίζοντας και συζητώντας τα συναισθήματα που αυτές του προκαλούν.
• Επιβραβεύστε το παιδί συστηματικά για όλα τα στοιχεία της προσωπικότητάς του για τα οποία είστε περήφανοι και για τα επιτεύγματά του.

 

Κάθε παιδί που τραυλίζει ή ξεκινά να τραυλίζει είναι διαφορετικό. Η αναλυτική και σε βάθος διερεύνηση του τραυλισμού του κάθε παιδιού που κάνουμε στο Κέντρο Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού, αναδεικνύει τους ιδιαίτερους παράγοντες που μπορεί να υποστηρίζουν περισσότερο ή λιγότερο τη ροή της ομιλίας κάθε παιδιού. Η γνώση και κατανόηση του τραυλισμού του κάθε παιδιού, δίνει ερμηνεία σε αυτό που του συμβαίνει, ενδυναμώνει τους γονείς και αυξάνει την αυτοπεποίθησή τους για τους χειρισμούς τους.

 

Γιώργος Φούρλας

Λογοθεραπευτής – Εξειδικευμένος Θεραπευτής Τραυλισμού
Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Taλk στις 18 Δεκεμβρίου, 2018.