Πρώτη φορά σχολείο; 10 συμβουλές για τους γονείς του παιδιού που τραυλίζει.

129

Τα παιδιά που ξεκινούν το δημοτικό σχολείο θα κληθούν σε λίγες μέρες να προσαρμοστούν σε μια νέα, διαφορετική από τις προηγούμενες χρονιές, σχολική πραγματικότητα. Νέο μεγαλύτερο κτήριο με περισσότερα παιδιά, νέα πρόσωπα, απαιτητικό και κουραστικό ωράριο (ειδικά στο ολοήμερο σχολείο), διαφορετικός τρόπος διδασκαλίας και μελέτης, πρόσθετες εξωσχολικές δραστηριότητες.

Το “πρωτάκι” που τραυλίζει δεν είναι διαφορετικό από τα “πρωτάκια” που δεν τραυλίζουν. Δεν διαφοροποιείται από τον γενικό πληθυσμό ως προς την ετοιμότητά του να παρακολουθήσει την πρώτη τάξη και έχει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του νέου και διαφορετικού όπως και τα άλλα παιδιά.

Ωστόσο, η μετάβαση στη νέα πραγματικότητα του δημοτικού που περιγράψαμε παραπάνω, μπορεί να δημιουργεί πιέσεις στη ροή της ομιλίας κάποιων παιδιών με τραυλισμό και εύλογα οι γονείς ανησυχούν για την πιθανή επιδείνωση ή επανεμφάνιση του τραυλισμού.

Παραθέτουμε δέκα γενικές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν την προσαρμογή του παιδιού με τραυλισμό στην πρώτη τάξη και να μειώσουν την ανησυχία των γονέων.

 

Το πρωτάκι που τραυλίζει δεν είναι διαφορετικό από τα πρωτάκια που δεν τραυλίζουν.

 

1. Αξιοποιήστε τη γνώση σας για τον τραυλισμό του παιδιού σας

Τα παιδιά που τραυλίζουν δεν αποτελούν ομοιογενή ομάδα. Παρότι μπορεί να υπάρχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, ο τραυλισμός κάθε παιδιού που τραυλίζει είναι διαφορετικός. Ο γονείς γνωρίζουν τους παράγοντες που μπορεί να διευκολύνουν ή να επιδεινώσουν τη ροή της ομιλίας του δικού τους παιδιού. Μια πρώτη συμβουλή λοιπόν είναι, να συνεχίσετε να κάνετε αυτό που έχει αποδειχθεί ή γνωρίζετε ότι διευκολύνει τη ροή της ομιλίας του παιδιού σας και να διαχειρίζεστε, με τους συνήθεις, δοκιμασμένους τρόπους, παράγοντες που την επιδεινώνουν. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας το βοηθά να έχει αργούς ρυθμούς στην καθημερινότητά του, φροντίστε -παρά τις αυξημένες υποχρεώσεις της οικογένειας με την επιστροφή από τις διακοπές και το άνοιγμα των σχολείων- οι αργοί ρυθμοί να διατηρούνται. Εάν η κούραση επιδεινώνει τον τραυλισμό, φροντίστε το πρωτάκι σας να κοιμάται όσο του είναι απαραίτητο για να ξεκουράζεται.

 

2. Διατηρείστε την ψυχραιμία σας

Η επιδείνωση δεν είναι δεδομένη για όλα τα παιδιά που τραυλίζουν και ξεκινούν την πρώτη τάξη. Εάν εμφανιστεί, είναι δικαιολογημένη από τις αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον του παιδιού τη συγκεκριμένη περίοδο, και συνήθως είναι παροδική. Πιθανότατα αυτό να το έχετε ήδη ζήσει και με άλλες αλλαγές στη ζωή του παιδιού μέχρι τώρα. Ο τραυλισμός είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή, αποτέλεσμα της συνέργειας οργανικών, γλωσσικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό συνεπάγεται αλλαγή στους περιβαλλοντικούς παράγοντες και πιθανώς στους ψυχολογικούς. Τα παιδιά των οποίων η ροή είναι περισσότερο ευάλωτη από μεταβολές σε αυτούς τους παράγοντες μπορεί να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αύξηση των δυσροών το πρώτο χρονικό διάστημα στην πρώτη τάξη. Για άλλα παιδιά που τραυλίζουν οι περιβαλλοντικές αλλαγές μπορεί να μην έχουν εμφανή αντίκτυπο στη ροή τους. Ο τραυλισμός έχει οργανικό υπόστρωμα, επομένως ένα παιδί δεν κινδυνεύει να εμφανίσει ή να εδραιώσει τραυλισμό απλώς και μόνο πηγαίνοντας στο Δημοτικό. Επομένως, αν δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι, δείτε την πιθανή επιδείνωση σαν κάτι αναμενόμενο και διατηρήστε την ψυχραιμία σας για να μπορέσετε να υποστηρίξετε κατάλληλα το παιδί. Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά αφουγκράζονται την δική μας ανησυχία και είναι πιο ψύχραιμα όταν είμαστε κι εμείς ψύχραιμοι.

 

3. Μπείτε έγκαιρα σε ρουτίνα

Τα παιδιά με τραυλισμό βοηθούνται από τις ρουτίνες. Η επαναληψιμότητα και το πρόγραμμα διευκολύνουν την οργάνωση του χρόνου του παιδιού και των υποχρεώσεών του, βοηθούν το παιδί να γνωρίζει τι ακολουθεί και να προβλέπει τις καταστάσεις που έχει να αντιμετωπίσει. Αυξάνουν τη σιγουριά, την αυτοπεποίθηση, την ικανότητα διαχείρισης και μειώνουν την ανασφάλεια του απρόοπτου. Φροντίστε να μπείτε σε σταθερή ρουτίνα πολύ πριν την έναρξη του σχολείου. Με το τρόπο αυτό το παιδί θα έχει να διαχειριστεί μόνο την προσαρμογή στο σχολείο και όχι και την προσαρμογή στις αλλαγές της ρουτίνας του σπιτιού.

 

4. Κρατήστε το πρόγραμμα σταθερό και προετοιμάστε το παιδί για την επερχόμενη αλλαγή

Κάποια παιδιά επιδεικνύουν ανελαστική συμπεριφορά και ιδιαίτερη δυσκολία προσαρμογής στο νέο και διαφορετικό. Αναστατώνονται, αντιδρούν έντονα όταν κάτι γίνεται διαφορετικά από αυτό που θέλουν ή έχουν στο μυαλό τους και διεγείρονται υπερβολικά, δυσανάλογα με τα γεγονότα. Παιδιά που τραυλίζουν με χαρακτηριστικά στην ιδιοσυγκρασία τους παρόμοια με αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, έχουν μεγαλύτερη ανάγκη το πρόγραμμα και την προετοιμασία για τις επικείμενες αλλαγές. Η συστηματική και σταδιακή προετοιμασία του παιδιού για το βήμα του “μεγάλου σχολείου” βοηθά ώστε η μετάβαση στην πρώτη τάξη να γίνει χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις. Η επίσκεψη του παιδιού συνοδεία των γονιών στον χώρο του νέου σχολείου, η γνωριμία με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα και τους μελλοντικούς συμμαθητές, η έκθεση του παιδιού στο περιεχόμενο της νέας σχολικής ζωής μέσα από τις αναλυτικές περιγραφές των γονέων, βοηθά το παιδί να “γνωρίσει” τη ζωή στην πρώτη και να είναι προετοιμασμένο για αυτό που θα βιώσει το αρχικό διάστημα.

 

5. Το πρωτάκι δεν δίνει πανελλήνιες

Το πρωτάκι είναι ανθρώπινος οργανισμός σε εξέλιξη. Έχει ανάγκη από ελεύθερο χρόνο, παιχνίδι, ξεκούραση, άθληση, κοινωνική συναναστροφή, χρόνο με τους γονείς, όλα σε ισορροπία για να ολοκληρώσει την ανάπτυξη των σωματικών και νοητικών του λειτουργιών. Συχνά ξεχνάμε ότι το δημοτικό σχολείο είναι περισσότερο σχολείο ανάπτυξης δεξιοτήτων και λιγότερο γνώσεων. Εξαντλητικοί χρόνοι μελέτης, πληθώρα εξωσχολικών δραστηριοτήτων, μειωμένη ανοχή στο λάθος, έμφαση στην τελειότητα, ροκανίζουν τον ελεύθερο χρόνο, κουράζουν, εκνευρίζουν, οδηγούν σε μονομερή και όχι ολιστική ανάπτυξη, περιορίζουν τις ευκαιρίες φυσικής εξέλιξης. Με βάση κάποια θεωρητικά μοντέλα, ο τραυλισμός εμφανίζεται σαν ένδειξη ανισορροπίας μεταξύ των ικανοτήτων του παιδιού και των απαιτήσεων του περιβάλλοντος.

 

6. Φροντίστε το παιδί να κοιμάται αρκετά

Πολλά παιδιά τραυλίζουν περισσότερο στο τέλος της ημέρας όταν είναι κουρασμένα ή σε υπερένταση. Συμβαίνει και σε εμάς τους ενηλίκους, όταν είμαστε κουρασμένοι, να “χάνουμε τα λόγια μας” ή την ακρίβεια της άρθρωσής μας. Η κούραση μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του γλωσσικού και στοματοκινητικού μηχανισμού να διατηρήσει καλή ροή ομιλίας. Διασφαλίστε ότι το πρωτάκι σας κοιμάται όσο έχει ανάγκη για να ξεκουράζεται.

 

7. Φροντίστε έγκαιρα για την επίλυση δυσκολιών στο λόγο και την ομιλία ή άλλων αναπτυξιακών δυσκολιών

Ένας σημαντικός παράγων που μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο επανεμφάνισης ή επιδείνωσης του τραυλισμού στην πρώτη τάξη είναι η σχολική ετοιμότητα. Η ετοιμότητα δηλαδή του παιδιού, σε γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο, να δεχθεί διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής. Στην ηλικία των 6 χρόνων έχει πλέον ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του γλωσσικού συστήματος και το παιδί έχει κατακτήσει τις γλωσσικές δεξιότητες που απαιτούνται για την μετάβαση από τον προφορικό στο γραπτό λόγο. Οι έρευνες μας δείχνουν ότι ελλείμματα στη γλωσσική ανάπτυξη επηρεάζουν την ικανότητα του παιδιού να μιλά με καλή ροή ομιλίας, δηλαδή με ομιλία χωρίς τραυλισμό. Ταυτόχρονα δυσκολεύουν την εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης, φορτίζοντας συναισθηματικά το παιδί. Επομένως, το παιδί που τραυλίζει και αρχίζει την πρώτη τάξη χωρίς να έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξη του γλωσσικού του συστήματος έχει μεγαλύτερο κίνδυνο επανεμφάνισης ή επιδείνωσης του τραυλισμού για γλωσσικούς και ψυχολογικούς λόγους. Σε αυτή την περίπτωση η λογοθεραπεία για την αποκατάσταση των γλωσσικών δυσκολιών είναι άμεση ανάγκη και θα πρέπει να ξεκινά ταυτόχρονα με την φοίτηση στην πρώτη τάξη αν όχι πριν.

 

8. Ενδυναμώστε το παιδί σας επιβραβεύοντάς το για τα κατορθώματά του

Έρευνες δείχνουν ότι η υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα βοηθά τα παιδιά που τραυλίζουν να υπερβαίνουν τις πιθανές αντιξοότητες που μπορεί να δημιουργεί ο τραυλισμός. Ένας τρόπος ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι η επιβράβευση. Η συστηματική επιβράβευση είναι άλλωστε στρατηγική που υπάρχει σε προγράμματα θεραπείας τραυλισμού όπως το Palin PCI και το πρόγραμμα Λεξιπόντιξ. Επιβραβεύοντας το “πρωτάκι” που τραυλίζει συστηματικά για τα θετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του και για τα καθημερινά του επιτεύγματα, το ενισχύετε να διαχειριστεί τις προκλήσεις του νέου σχολικού περιβάλλοντος. Η αύξηση της αυτοπεποίθησης μέσω της συστηματικής επιβράβευσης κάνει το παιδί λιγότερο ευάλωτο στον τραυλισμό και στα πιθανά σχόλια των άλλων παιδιών για την ομιλία του καθώς και στις πιθανές δυσκολίες και αποτυχίες που αντιμετωπίζει είτε έχουν σχέση με τον τραυλισμό είτε όχι.

 

9. Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι σημαντικότερη από την καλή ροή

Η απαίτηση από το παιδί να μιλά με μηδενικό τραυλισμό δεν σέβεται την νευροδιαφορετικότητά του (διαφορετική οργανική, νευρολογική ικανότητα διατήρησης ροής στην ομιλία) και παραβλέπει το δεδομένο ότι δεν υπάρχει η απόλυτη ροή (όλων η ομιλία εμφανίζει δυσροές). Εστιάζοντας στην ροή δημιουργούμε ευαισθησία στο παιδί για τον τρόπο ομιλίας παραγνωρίζοντας τον πραγματικό σκοπό που επιτελεί η ομιλία που είναι η επικοινωνία. Εστιάζοντας στην επικοινωνία και στην ικανότητα του παιδιού να επικοινωνεί αποτελεσματικά με ή χωρίς τραυλισμό δημιουργούμε συνθήκες απευαισθητοποίησης, αποδοχής και ψυχικής ανθεκτικότητας. Εστιάζοντας στην επικοινωνία, αναγνωρίζουμε ότι η αποτελεσματική επικοινωνία είναι ευθύνη τόσο του ομιλητή όσο και του ακροατή, και ότι σαν ακροατές του παιδιού που τραυλίζει αποδεχόμαστε το δικό μας μερίδιο ευθύνης. Το παιδί που δεν μιλά ή μιλά λίγο, ή με μικρές προτάσεις δεν τραυλίζει αλλά και δεν επικοινωνεί επαρκώς. Το παιδί που λέει ό,τι θέλει με ή χωρίς τραυλισμό σε οποιαδήποτε περίσταση, απελευθερωμένο από την υποχρέωση της ρέουσας ομιλίας, έχει λειτουργική επικοινωνία που του επιτρέπει να κοινωνικοποιείται, να μαθαίνει, να αναπτύσσεται.

 

10. Αναζητήστε εξειδικευμένη βοήθεια

Για το παιδί που τραυλίζει από μικρό, η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό συμπίπτει χρονικά με την περίοδο που ο τραυλισμός εξελίσσεται σε μια χρόνια δυσκολία. Το “πρωτάκι” που τραυλίζει, ακόμα και αν έχει κάνει λογοθεραπεία στο παρελθόν, έχει πολλά να ωφεληθεί από μια εξειδικευμένη λογοθεραπευτική παρέμβαση, ειδικά στο νέο ξεκίνημα. Ακόμα και στην περίπτωση που ο τραυλισμός τείνει να γίνει μια χρόνια δυσκολία, η θεραπεία μπορεί να αποτρέψει την εξέλιξή του σε πιο σύνθετα και περίπλοκα στάδια της διαταραχής. Μπορεί να υποστηρίξει το παιδί να διαχειρίζεται την ομιλία του και την επικοινωνία του αποτελεσματικά. Μπορεί να οδηγήσει το παιδί να κάνει όλα όσα θα έκανε στο σχολείο και στη ζωή του αν δεν τραύλιζε, αδρανοποιώντας με αυτό τον τρόπο τη διαταραχή του τραυλισμού και αφήνοντας ακέραια τη λειτουργικότητά του. Στο ΚΕΘΤ υποστηρίζουμε το “πρωτάκι” που τραυλίζει και τους γονείς του με κατάλληλα, εξειδικευμένα προγράμματα διερεύνησης και θεραπείας, για αυτή την ηλικία. Δημιουργούμε θεραπευτικές συμμαχίες με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς με αρχηγό το παιδί. Ενδυναμώνουμε τους γονείς, που γνωρίζουν το παιδί τους καλύτερα από οποιονδήποτε ειδικό, να γίνουν φορείς μιας σημαντικής αλλαγής στη ροή της ομιλίας του, την ψυχολογία και την επικοινωνία του.

 

Γιώργος Φούρλας

Λογοθεραπευτής – Εξειδικευμένος Θεραπευτής Τραυλισμού
Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού

Πηγή: Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Taλk στις 9 Σεπτεμβρίου, 2022.