Πέρα από τις δυσροές ή αλλιώς η δύναμη του να ακούς!

“Η δύναμη του να ακούς” είναι το φετινό μότο της Παγκόσμιας Ημέρας Ενημέρωσης για τον Τραυλισμό και συμπληρώνεται από τον υπότιτλο: “τα πρόσωπα που τραυλίζουν έχουν τη μοναδική ευκαιρία να μάθουν τον κόσμο να ακούει”.

Εκδηλώσεις και καμπάνιες ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο φέρνουν στην επικαιρότητα δεδομένα για τον τραυλισμό, την  νευροαναπτυξιακή διαταραχή που αφορά το 1% του πληθυσμού παιδιών και ενηλίκων. Οι καμπάνιες ενημερώνουν για τη φύση του τραυλισμού και για τον ρόλο των στερεοτύπων και του κοινωνικού στίγματος στο αρνητικό πρόσημο που αποδίδεται στη διαφορετική ομιλία με τραυλισμό. Οι καμπάνιες ενημέρωσης αναδεικνύουν επίσης, την αδυναμία των σύγχρονων κοινωνιών, των δομών και των υπηρεσιών τους, να “ακούν” την ομιλία όσων τραυλίζουν με τρόπο συμπεριληπτικό, με τρόπο που περιορίζει τον αποκλεισμό και αίρει τους περιορισμούς στη λειτουργικότητά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα τηλεφωνικά ρομπότ στην εξυπηρέτηση των τραπεζών ή των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας. Η αυτόματη αναγνώριση φωνής αποτυγχάνει να “ακούσει” τις επαναλήψεις ή τις παύσεις στην ομιλία αυτού που τραυλίζει ως κάτι αναμενόμενο, ως πιθανό ενδεχόμενο στην ομιλία κάποιου, καθιστώντας την επικοινωνία μαζί τους σχεδόν αδύνατη.

Η δύναμη της ενεργούς ακρόασης

Σε αντίθεση με τα τηλεφωνικά ρομπότ, οι άνθρωποι ως συνομιλητές έχουν τη δυνατότητα και την επιλογή της ενεργούς ακρόασης. Ενεργή ακρόαση σημαίνει κάτι παραπάνω από “ακούω προσεκτικά”. Σημαίνει, είμαι παρών, αναγνωρίζω τις προθέσεις και το συναίσθημα του συνομιλητή μου, ακούω με όλες μου τις αισθήσεις, διατηρώ αμέριστη προσοχή, ακούω υπομονετικά, ανταποκρίνομαι άμεσα, κατάλληλα, στον κατάλληλο χρόνο,  με τρόπο που ο συνομιλητής μου αντιλαμβάνεται ότι κατανοώ, ότι οι απόψεις του αναγνωρίζονται, ότι συναισθάνομαι τη θέση του. Η ενεργή ακρόαση συμμετέχει σε ποσοστό που ξεπερνά το 50%, στους παράγοντες που καθιστούν την επικοινωνία αποτελεσματική1 και αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη διαπροσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων.  Σύμφωνα με το μότο της παγκόσμιας ημέρας ενημέρωσης για τον τραυλισμό, τα πρόσωπα που τραυλίζουν έχουν τη μοναδική ευκαιρία να ενεργοποιήσουν στους συνομιλητές τους τη δύναμη της ενεργούς ακρόασης. Να τους οδηγήσουν να “ακούν” πέρα από τις παύσεις, τα κολλήματα και τις επαναλήψεις. Να “ακούν” τη διαφορετική ομιλία με δυσροές,  ουδέτερα, χωρίς το αρνητικό πρόσημο των κοινωνικών στερεοτύπων. Να αναγνωρίζουν τη συν-ευθύνη του συνομιλητή στην επικοινωνιακή αλληλεπίδραση. Να ανταποκρίνονται κατάλληλα με την περίσταση και στον κατάλληλο χρόνο.

Ακούστε αλλιώς

Ο τρόπος που ακούμε το πρόσωπο που τραυλίζει αντικατοπτρίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πεποιθήσεις μας για την ομιλία με τραυλισμό. Κατεβάζοντας τα μάτια, δείχνοντας ανυπομονησία, συμπληρώνοντας τις λέξεις, τελειώνοντας πρόωρα τις συζητήσεις, εξαπολύουμε μικροεπιθέσεις στο πρόσωπο που τραυλίζει που συχνά περνούν απαρατήρητες ή –ακόμα χειρότερα– εκλαμβάνονται και ως βοηθητικές. Σχόλια όπως “καλή ήταν η ομιλία σου“, “δεν τραύλισες καθόλου“, “δεν χρειάζεσαι πλέον λογοθεραπεία“, συνιστούν και αυτά μικροεπιθετικές συμπεριφορές που ωθούν το πρόσωπο που τραυλίζει να “κανονικοποιεί” την ομιλία του κατά τα ζητούμενα του συνομιλητή του. Ουσιαστική, ενεργή, αυθεντική, συμμετοχική, δεκτική ακρόαση, ακρόαση αδιάφορη ως προς τις δυσροές, απελευθερώνει το ΠπΤ από την εστίαση στον τρόπο ομιλίας. Το βοηθά να αφήσει τον τραυλισμό να συμβεί σαν κάτι που συμβαίνει. Το βοηθά να έχει εύκολη, αυθόρμητη, ευχάριστη, ανταποδοτική επικοινωνία με αυτοπεποίθηση, με ή χωρίς τραυλισμό.

Το μότο της φετινής παγκόσμιας ημέρας ενημέρωσης για τον τραυλισμό αποτελεί προ(σ)κληση και προς τους λογοθεραπευτές να “ακούν” τα πρόσωπα που τραυλίζουν διαφορετικά. Η παραδοσιακή λογοθεραπεία, βασισμένη στο ιατροκεντρικό μοντέλο θεραπείας κατά το οποίο ο τραυλισμός περιλαμβάνει μια σειρά συμπτωμάτων τα οποία πρέπει να εξαλειφθούν, εστιάζει στην άρση των συμπτωμάτων ώστε η ομιλία να “κανονικοποιηθεί” με κάποιου είδους τεχνική ή “φυσικοθεραπεία” του στόματος. Σύγχρονες λογοθεραπευτικές προσεγγίσεις τοποθετούνται ολιστικά απέναντι στην εμπειρία τραυλισμού του προσώπου που τραυλίζει και των οικείων του. “Ακούν” πέρα από τις δυσροές τον αντίκτυπο του τραυλισμού στην επικοινωνία και τη λειτουργικότητα του προσώπου που τραυλίζει καθώς και τη σημασία του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση του βιώματος του τραυλισμού και της ποιότητας ζωής. Οι εξειδικευμένοι λογοθεραπευτές τραυλισμού εκπαιδεύονται στο να συναντούν το “πρόσωπο” όχι το “πρόβλημα”. Εστιάζουν στη λειτουργική διάσταση της επικοινωνίας του προσώπου που τραυλίζει, αναδεικνύουν πόρους, δυνάμεις, ικανότητες που το πρόσωπο που τραυλίζει φέρει στη θεραπεία. Ακούν το πρόσωπο που τραυλίζει διαφορετικά εστιάζοντας στο επιτυχημένο του παρελθόν και στις στιγμές που διαχειρίζεται την επικοινωνία του με επιτυχία. Ακούν τις προσδοκίες του από τη λογοθεραπεία και το διευκολύνουν να επιτύχει τις αλλαγές που επιθυμεί.

“Η δύναμη του να ακούς” μπορεί να έχει αποδέκτη και το ίδιο το κράτος και τις υπηρεσίες που παρέχει στους πολίτες. Ο νομοθετικός αποκλεισμός των προσώπων που τραυλίζουν από πληθώρα επαγγελμάτων, η απουσία ρύθμισης για την εξέταση των μαθητών με τραυλισμό και δυσλεξία στις πανελλήνιες εξετάσεις, η μη συνταγογράφηση λογοθεραπειών στους ενηλίκους που τραυλίζουν και ο αποκλεισμός τους από τη θεραπεία, είναι μερικά από τα πολλά παραδείγματα αποκλεισμού ή επιλεκτικής ακρόασης της φωνής των προσώπων που τραυλίζουν από τους κρατικούς φορείς.

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ενημέρωσης για τον τραυλισμό ας αναλογιστούμε τη “δύναμη του να ακούς” στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ας αναλογιστούμε επίσης, τη δύναμη του να ακούς τα πρόσωπα που τραυλίζουν με τρόπο που προάγει ένα κόσμο ανοιχτό στην νευροδιαφορετικότητα του τραυλισμού. Έναν κόσμο για όλους εμάς τους ομοίως διαφορετικούς.

Παραπομπές:

1. Schoening, J. (2022). “Listening as a Crucial Part of Communication: The Role of Active Listening.” Social Science Research Network. Available at SSRN
2. De nil, F.L. and Kroll, M.R. (1995). The relationship between locus of control and long-term stuttering treatment outcome in adult stutterers. Journal of Fluency Disorders, Vol 20, Issue 4

Πηγή: Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο ygeia mou στις 22 Οκτωβρίου, 2024.