Πληροφορίες για γονείς

Αν είστε γονιός παιδιού που τραυλίζει, δείτε κάποιες σύντομες απαντήσεις σε ερωτήματα που μας απευθύνονται συχνά.

Τι είναι ο Τραυλισμός;

Ο τραυλισμός είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας. Αποτελεί μία σύνθετη διαταραχή που συνήθως χαρακτηρίζεται από διακοπτόμενη ροή ομιλίας λόγω επαναλαμβανόμενων κολλημάτων, επαναλήψεων ή επιμηκύνσεων ήχων στην αρχή ή τη μέση της λέξης. Συχνά συνοδεύονται από αντανακλαστικές συσπάσεις του προσώπου ή του σώματος και σε ορισμένες περιπτώσεις από απώλεια βλεμματικής επαφής και απώλεια ελέγχου του ρυθμού της αναπνοής. Τα λεκτικά συμπτώματα συσχετίζονται με αρνητικά συναισθήματα όπως είναι ο φόβος για λεκτική επικοινωνία ή ένα αίσθημα επικοινωνιακής ανεπάρκειας και ανασφάλειας και με συμπεριφορές αποφυγής όπως είναι η αποφυγή λέξεων, προσώπων, ή επικοινωνιακών περιστάσεων. Στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στους ενηλίκους εμφανίζεται με συχνότητα 1% του συνολικού πληθυσμού ενώ το ποσοστό των παιδιών προσχολικής ηλικίας που για κάποιο διάστημα της ζωής τους εμφάνισαν δυσκολίες ροής αγγίζει το 5%. Είναι 3 φορές συχνότερος σε οικογένειες με ανάλογο κληρονομικό ιστορικό και 4 φορές συχνότερος στα αγόρια από ότι στα κορίτσια.

Πώς εμφανίζεται ο τραυλισμός και σε ποια ηλικία;

Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μεταξύ του δεύτερου και του πέμπτου έτους σαν μία δυσχέρεια στη ροή της ομιλίας που χαρακτηρίζεται κυρίως από επαναλήψεις της αρχικής συλλαβής, επαναλήψεις ολόκληρων λέξεων (κυρίως μικρών) ή φράσεων και σπανιότερα από απώλεια ελέγχου του ρυθμού της αναπνοής, μπλοκαρίσματα και συσπάσεις του προσώπου. Για πολλά παιδιά (όχι για όλα) η δυσχέρεια αυτή είναι ένα αναμενόμενο, φυσιολογικό και παροδικό χαρακτηριστικό του σταδίου εξέλιξης της ομιλίας στο οποίο βρίσκονται. Για άλλα παιδιά τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι τα σημάδια ενός αρχόμενου τραυλισμού. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, πριν την εμφάνιση της δυσχέρειας στη ροή της ομιλίας προηγείται μία περίοδος καλής ομιλίας χωρίς κολλήματα ή επαναλήψεις. Η εκκίνηση μπορεί να είναι σταδιακή ή και αιφνίδια. Άλλες φορές σχετίζεται με κάποιο σημαντικό γεγονός στη ζωή του παιδιού και άλλες όχι.

Πότε ο τραυλισμός ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας μπορεί να εξελιχθεί σε μια μονιμότερη κατάσταση;

Σημαντικό ρόλο παίζουν εγγενείς και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η κληρονομική προδιάθεση. Οι γενικότερες δυσκολίες που μπορεί να έχει το παιδί στην ανάπτυξή του. Οι ειδικότερες δυσκολίες που μπορεί να έχει στην εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας και η επικοινωνιακή του ικανότητα και αποτελεσματικότητα. Οι απαιτήσεις που θέτει το περιβάλλον του παιδιού σε σχέση με τις ικανότητες που έχει το παιδί με βάση την ανάπτυξή του. Ο τρόπος που λειτουργούν οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας. Οι αντιδράσεις του άμεσου και ευρύτερου περιβάλλοντος του παιδιού στην εμφάνιση του τραυλισμού. Σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή του παιδιού ή της οικογένειας τη δεδομένη χρονική στιγμή. Παρεμβαίνοντας με στόχο τον έλεγχο των ανωτέρω παραγόντων –απαραιτήτως σε συνεργασία με τους γονείς- μπορούμε να βοηθήσουμε στην πρόληψη μιας αρνητικής εξέλιξης στην ομιλία του παιδιού.

Πώς μπορούμε σα γονείς να βοηθήσουμε το παιδί που αρχίζει να εμφανίζει δυσχέρειες στη ροή της ομιλίας του;

Ο τραυλισμός εκδηλώνεται με διαφορετικό και ιδιαίτερο τρόπο σε κάθε παιδί και «συντηρείται» από διαφορετικούς λόγους, επομένως μπορούν να δοθούν μόνο κάποιες γενικές συμβουλές που έχουν αποδειχθεί χρήσιμες:

  • Μειώστε την ταχύτητα με την οποία μιλάτε στο παιδί. Εάν εσείς μειώσετε την ταχύτητα που μιλάτε, τότε και το παιδί θα πάψει να προσπαθεί να μιλήσει γρήγορα.
  • Μην πείτε στο παιδί σας να μιλά αργά ή να μην βιάζεται. Αποφεύγετε να σχολιάζετε τον τρόπο που μιλάει.
  • Μη σχολιάσετε τον τρόπο που αναπνέει και ποτέ μην του υποδείξετε να ελέγξει την αναπνοή του. Η προσπάθεια παρέμβασης σε μια λειτουργία που γίνεται αντανακλαστικά, όπως η αναπνοή και η ομιλία, μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα. Σε αυτή την ηλικία και φάση δε θα πρέπει το παιδί να συνειδητοποιήσει ότι «κολλάει» όταν μιλά, ούτε να προσπαθήσει να βάλει σε έλεγχο την ομιλία του.
  • Κάνετε παύσεις στην ομιλία σας κατά τις οποίες το παιδί μπορεί να παρέμβει και να πει αυτό που θέλει.
  • Πολλές φορές η δυσχέρεια στη ροή συνυπάρχει με μια εξελικτική διαταραχή στο λόγο. Για να σας κατανοεί το παιδί χρησιμοποιείτε απλές και μικρές προτάσεις και κάνετε παύσεις ενδιάμεσα. Μη χρησιμοποιείτε δύσκολο λεξιλόγιο και φράσεις με συντακτική πολυπλοκότητα μεγαλύτερη από τις ικανότητες του παιδιού στην κατανόηση και στην έκφραση.
  • Μη θέτετε υπερβολικούς , μη ρεαλιστικούς στόχους και μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από το παιδί σε επικοινωνιακούς και γνωστικούς τομείς.
  • Βγάλτε το παιδί από τον ρόλο του “απαντητή”. Μειώστε τον αριθμό των ερωτήσεων που κάνετε. Αντί να απαιτείτε συνέχεια μία απάντηση από το παιδί σχολιάστε αυτά που κάνει ή λέει δίνοντας βαρύτητα στο περιεχόμενο και όχι στον τρόπο της ομιλίας. Επαναλάβατε αυτό που μόλις είπε το παιδί με κανονική ροή και σωστές παύσεις όχι για να το διορθώσετε ή για να του δείξετε πώς πρέπει να το πει, αλλά για να το «εκθέσετε» σε ένα σωστό πρότυπο ομιλίας. Ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο, δίνετε το χρόνο και το δικαίωμα στο παιδί να συνεχίσει, να εμπλουτίσει ή να διαπραγματευτεί αυτό που έλεγε.
  • Μη ζητάτε από το παιδί να δίνει «αναφορά»: π.χ. «πώς τα πήγες στο σχολείο σήμερα;» Ξεκινήστε πρώτοι σχολιάζοντας την ημέρα σας και δώστε χρόνο στο παιδί να σας μιμηθεί αναφερόμενο στην δική του ημέρα. Συζητάτε για αντικείμενα που υπάρχουν μπροστά στο παιδί ή για γεγονότα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή. Για το παιδί είναι πιο εύκολο να εκφραστεί λεκτικά για ό,τι συμβαίνει τώρα παρά για ό,τι συνέβη στο παρελθόν ή για αντικείμενα που δεν είναι μπροστά του ή που είναι αφηρημένα.
  • Το παιδί που τραυλίζει έχει ανάγκη να το ακούτε με προσοχή και με μεγάλη υπομονή. Προσπαθήστε να κοιτάτε στα μάτια το παιδί σας για όση ώρα σας μιλά , να μην το διακόπτετε και να του δίνετε όσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρώσει αυτό που λέει.Αποφύγετε να ολοκληρώνετε εσείς τις λέξεις ή φράσεις που λέει όταν δυσκολεύεται. Κάτι τέτοιο συνήθως προκαλεί μεγάλο εκνευρισμό. Ολοκληρώνοντας εσείς τις λέξεις διακόπτετε τη ροή της ομιλίας του, του δείχνετε ότι αποφασίζετε εσείς για εκείνο τι θέλει να πει και το οδηγείτε σε παραίτηση από την προσπάθεια να σας διορθώσει αν άλλο λέτε εσείς και άλλο ήθελε να πει εκείνο. Ολοκληρώνοντας εσείς τις λέξεις ή τις φράσεις του, του δίνετε την εντύπωση ότι πρέπει να βιαστεί και το ωθείτε στην παραίτηση της προσπάθειας επικοινωνίας.
  • Φροντίστε να του δίνετε αναπόσπαστη προσοχή. Κλείστε την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο όταν το παιδί σας μιλάει.
  • Δεν θα πρέπει να δείχνετε στο παιδί την αγωνία ή την αμηχανία σας για τον τρόπο που μιλάει. Εάν ωστόσο εκείνο εκφράσει κάποια ανησυχία για την ομιλία του, αναγνωρίστε την και μην την ακυρώσετε με πλαστούς ισχυρισμούς όπως “μα τι λες, δεν το είχα προσέξει ” ή “ποιος είπε κάτι τέτοιο”, προσέξτε όμως, να μην ενισχύσετε την ανησυχία του με τη δική σας αγωνία.

Πώς διαφοροποιείται ο τραυλισμός στη Σχολική Ηλικία;

Στη σχολική ηλικία τραυλισμός δεν είναι μόνο το στόμα που κολλάει. Το παιδί μπορεί να κάνει αρνητικές σκέψεις (θα με κοροϊδέψουν) τη στιγμή του τραυλισμού και να ενεργοποιεί συναισθήματα (θυμό, απογοήτευση, φόβο) για τις αντιδράσεις των άλλων. Στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την ομιλία ή τα συναισθήματα που αυτή προκαλεί, μπορεί να ενεργοποιεί μηχανισμούς διαχείρισης όπως το να παίρνει μια ανάσα, να αλλάζει τις λέξεις ή να αποφεύγει να μιλήσει. Οι μηχανισμοί αυτοί τις περισσότερες φορές είναι δυσλειτουργικοί είτε γιατί αποτυγχάνουν να αποκαταστήσουν τη ροή της ομιλίας είτε γιατί οδηγούν σε συμπεριφορές με αρνητικές συνέπειες. Παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς είναι το παιδί που ξέρει να απαντήσει στην ερώτηση δεν σηκώνει το χέρι στην τάξη να απαντήσει γιατί φοβάται ότι θα κολλήσει, με αποτέλεσμα ο δάσκαλος να νομίζει ότι δεν ξέρει μάθημα. Επομένως στην σχολική ηλικία ο τραυλισμός έχει μια λεκτική διάσταση αλλά ταυτόχρονα έχει και ψυχολογική και λειτουργική. Σημαντικό ρόλο παίζει και το περιβάλλον το οποίο μπορεί να ενισχύει ή να περιορίζει τη λειτουργικότητα του παιδιού και το μέγεθος της διαταραχής. Για παράδειγμα, μια τάξη ανοικτή στη διαφορετικότητα και ένας δάσκαλος ευαισθητοποιημένος και ενημερωμένος λειτουργούν υποστηρικτικά και αμβλύνουν τις λειτουργικές συνέπειες του τραυλισμού. Αντιστοίχως, γονείς που κατανοούν τη δυσκολία του παιδιού σε όλη της την έκταση, ανησυχούν λιγότερο και ενδυναμώνονται να υποστηρίξουν τη ροή της ομιλίας του παιδιού τους.
Η θεραπεία αποτυγχάνει όταν στοχεύει αποκλειστικά στην άρση των λεκτικών συμπτωμάτων και δεν απαντά στις συνολικές ανάγκες του παιδιού. Αντιθέτως, η θεραπεία είναι αποτελεσματική εάν απαντά στη συνολική εμπειρία του τραυλισμού, εκπαιδεύει τους γονείς και τους σημαντικούς άλλους.

Πώς αντιμετωπίζεται ο τραυλισμός στη σχολική ηλικία;

Η λογοθεραπεία για το παιδί σχολικής ηλικίας που τραυλίζει είναι εξατομικευμένη, πολυεπίπεδη και οφείλει να απαντά, διαφοροποιημένα για το κάθε παιδί, στη βιολογική και στην κοινωνικο-συναισθηματική πλευρά της διαταραχής του. Εφόσον το κάθε παιδί βιώνει και διαχειρίζεται διαφορετικά τον τραυλισμό του, όλα τα παιδιά δεν είναι δυνατόν να υποστηρίζονται θεραπευτικά με τον ίδιο τρόπο. Κεντρικό θεραπευτικό στόχο, ωστόσο, για τα παιδιά σχολικής ηλικίας συνιστά η ενίσχυση της επικοινωνιακής λειτουργικότητας του παιδιού που τραυλίζει. Μέσω την ενίσχυσης της επικοινωνιακής του λειτουργικότητας, το παιδί επιτυγχάνει τελικά τον καλύτερο δυνατό έλεγχο στη ροή της ομιλίας. Κάποιος
βαθμός διαφορετικότητας στη ροή της ομιλίας ενδεχομένως παραμένει, αλλά η διαταραχή αποδομείται σημαντικά. Μια δυσκολία χωρίς συνέπειες στην καθημερινότητα του παιδιού και ελεγχόμενη ως προς τη συχνότητα των λεκτικών και συναισθηματικών της
συμπτωμάτων είναι μια δυσκολία αδρανοποιημένη. Κατεβάστε όλο το άρθρο για τον τραυλισμό σχολικής ηλικίας. Πηγή: Φούρλας & Μαρούσος, (2018), Λεξιπόντιξ, Πρόγραμμα Θεραπείας Τραυλισμού για Παιδιά Σχολικής Ηλικίας, Τόμος Ι – Διερευνητική Διαδικασία.

Μύθοι και Αλήθειες για τον Τραυλισμό

  • Ο τραυλισμός δεν «κολλάει». Δεν υπάρχει έρευνα που να αποδεικνύει την εδραίωση του τραυλισμού από μίμηση.
  • Ο τραυλισμός δεν «περνάει» από μόνος του. Αυτό που έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να «περάσει» είναι η φυσιολογική δυσχέρεια στη ροή που έχει συμπτώματα παρόμοια με εκείνα του τραυλισμού.
  • Οι γονείς δεν προκαλούν τον τραυλισμό αλλά είναι εκείνοι που μπορούν να δράσουν για μην εδραιωθεί
  • Επειδή ένα παιδί τραγουδά χωρίς να τραυλίζει δε σημαίνει ότι κάποια στιγμή θα πάψει να τραυλίζει όταν μιλά. Άλλες νευρολογικές οδοί ακολουθούνται για το τραγούδι και άλλες για την ομιλία.
  • Η προτροπή «σταμάτα και πάρε μια ανάσα» δε βοηθά. Η ανάσα πριν από την ομιλία λειτουργεί απλώς σαν ανασταλτικός μηχανισμός μεταθέτοντας τη στιγμή του τραυλισμού για αργότερα. Το ίδιο ισχύει και για την παύση πριν από τη δύσκολη λέξη. Με τους τρόπους αυτούς το παιδί μαθαίνει να τραυλίζει με παύσεις και αναπνοές, απλώς αλλάζει δηλαδή τα συμπτώματα.
  • Ο τραυλισμός εμφανίζεται σε ποσοστό 1% στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στους ενήλικες και 5% στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, ανεξάρτητα από κοινωνικό ή μορφωτικό επίπεδο, ευφυΐα, φυλή.

Διαβάστε ενδιαφέροντα άρθρα για τον τραυλισμό

Δημοσιεύουμε τακτικά άρθρα για τον τραυλισμό και τις διαταραχές ροής της ομιλίας. Μπορείτε να εγγραφείτε στο newsletter μας για να λαμβάνετε τα άρθρα στο email σας ή να επισκεφτείτε τη σελίδα του blog του ΚΕΘΤ και να διαβάσετε όλο το υλικό
Language